SAZAN BALIĞI

Sazan balığı, tatlısularda yaşayan kemikli bir balıktır.Uzun bir sırt yüzgecine, kısa anus yüzgeçlerine sahiptir. Başında (ağız altı) dört adet bıyık bulunur. Yüzgeçleri yumuşaktır. Yüzgeçlerin ön tarafında kuvvetli dikenler bulunur. Göğüs yüzgeçleri, karının altına doğrudur. Pulları değirmidir. Yüzme kesesi bir kanalla yemek borusuna bağlıdır.
Bir bölümü kemikleşmiş olan ilk omurlar, kulakları yüzme kesesine bağlayan "Weber aygıtı" nı meydana getirirler.
Bu tip aygıta sahip balıklar arasında (kemik destekli keseliler) çene dişi bulunmayıp, yutak dişi bulunan balıklar sadece bunlardır.
Sıcak ve ılıman bölgelerde, deniz seviyesine yakın sularda yaşayan yüzlerce variete'si (alt türü) vardır. Sazan kendi cinsinin tek türüdür (Cyprinus carpio). Bazı sazan çeşitleri pulludur, bazıları tüm pulsuzdur (deri sazanı), bazılarında ise az sayıda büyük pullar bulunur (aynalı sazan).
Sazan balığı göllerde, kanallarda ve sakin akan sularda yaşar. Hayvansal ve bitkisel besinlerle beslenir (omnivor). Yaz başlarında su sıcaklığı 20ºC'ı bulduğunda veya aştığında üremeye başlar. İri dişiler bir milyon adetten fazla yumurta dökerler. Yumurtalarının çapı 1.5mm dir. Deri Sazanı ve aynalı Sazan gibi türlerinin yemi ete dönüştürme katsayıları çok yüksektir. Bunlardan 10 senelik bir birey 10-15 kg gelebilir. Daha yaşlıları 30-45kg ağırlıkları bulabilir.
Özellikle Terkos gölünde İSKİ nin deniz suyunu göle pompalaması öncesi (kriko metodu) 40kg üzeri sazanlara sıkça rastlanıyordu.


AVCILIĞI:
Her ne kadar Sazan avcılığı basit gibi gözükse de, skor yapacak balıkları avlamak oldukça maharet ister. Yem hazırlama sürecini de göz önünde bulunduracak olursak, Sazan avcılığını evden başlayan bir süreç olarak düşünebiliriz.
Sazan avı için en uygun takım 3.20m teleskopik kamış ve 1:3 turlu bir makara ile 0.35mm ana misina, orta veya kücük boy bir fırdöndü, 0.30mm beden ve kullanılacak yeme göre 2-6 Nr. iğneden oluşur. Yemin ağırlığına bağlı olarak uzak mesafelere atışı sağlayacak bir hareketli iskandil de zaman zaman kullanılabilir.

Sazan avcılığında eğer yakın mesafelerde veya suda eriyebilir yemlerle avlanılacaksa, iskandil kullanmaya gerek yoktur. Bu durumda ya yakın mesafeye olta indirilir, ya da yemin ağırlığından faydalanılır (Şekil.2.). Suda eriyebilen yemler eğer özel bir taktik kullanılmazsa, iskandil yardımı ile uzağa atış sırasında bozulabilir.


KISA AV BİLGİLERİ

TAKIM

2.40- 3.20m teleskopik uçtan yaylanabilir tip.
3-5m halkasız teleskopik kamış.


MAKARA

1:3 turlu, orta boy makara

MİSİNA

El oltası: Olta 0.60-0.80mm tercihan şeffaf yeşil
Makara için: 0.30-0.45mm beyaz veya yeşil min.20kg testli.

İĞNE

Kahverengi dövme (forged) halkalı;
6-8 Nr., Dane yemler için 4 Nr.

YEM

Kurtçuklar, solucan, peynir, işlenmiş et (sucuk sosis), doğal yemler (çift kabuklular, böcekler) tohumlar, daneler (bezelye, bakla mısır), patates, hamur ve yüksek roteinli hazırlama yemler

TEKNİKLER

Yemli avcılık, şamandıralı beden.




Sazan avında en önemli unsur yemlerdir. Uygun zaman ve yerde kullanılacak "katil" bir yem seçmek, büyük bir sazanı avlamada en önemli unsurdur. Bu çerçevede benim geçen 20 sene içersinde geliştirdiğim favori yemlerimi anlatmaya çalışacağım. Her ne kadar sularımızda Sazan ağırlıkla "pres küspe" ile avlanılıyorsa da, kanımca aşağıdaki yemler pres küspe ile kıyas bile kabul etmez. Çoğu zaman pres küspe ile avlanan arkadaşların yanında "yüksek proteinli yemler" veya "patates" ile avlandığımda, onların sayıca çok olan balıklarına karşın, her zaman kilo olarak baskın çıktım.
Kısaca, büyük balık için özel "à la carte" bir menü hazırlamakta yarar vardır.


EKMEK:
Ekmek olduğu gibi kullanılabildiği gibi (Kabuk kısmı), bütün bir ekmek evde hafif şekerli suya ıslanıp, iyice yumuşadıktan sonra, bir tülbentten suyu sıkılıp hamur haline getirilerek de kullanılabilir.Genelde kolay elde edilebilen bir yem olması bakımından belirtilmiştir. Dezavantajı; küçük balıklar tarafından kolayca didiklenmesidir, ancak yemleme için kullanılabilir.
Uzun süreli yemlemeler (1 hafta gibi) yapılabilecekse, en uygun yemdir denebilir. Kanımca büyük balık yakalayabilme yüzdesi hiç bir zaman %10 oranını geçemez.



DANE:
Bakla, bezelye, mısır, keten tohumu ve nohut gibi daneler iğne geçecek, ancak yem dağılmayacak kıvama kadar kaynatılıp soğuk suda bekletildikten sonra kullanılır. Bu tür yem kullanımında en önemli unsur yoğun ve düzenli yemlemedir. Yaygın yemleme için kendi imalatınız bir sapandan yararlanabilirsiniz. Sapan vasıtası ile yemleri uzak mesafelere, dolayısı ile oltanızın olduğu bölgeye kadar yayabilirsiniz.
Bu tür yemleri şamandıralı beden ile kullanmakta yarar vardır. Bunun için geçerli iki yöntem söz konusudur.
I. Yüzdürme yöntemi:
Bu yöntemde şamandıra yüzdürücü bir unsur olarak kullanılır, yani yem ve kıstırmaların ağırlıkları şamandırayı batırmaya yeterli değildir. Ancak yem balık tarafından kapıldığında şamandıra batar.


Bu yöntemde, balığın yemleneceği derinlik tesbit edilip, ona göre bir beden uzunluğu bırakmak gerekir. Beden uzunluğunun kamıştan uzun olması durumunda ve/veya fırlatma sırasında zorlukları önleme acısından, her iki yöntemde de hareketli şamandıra kullanmakta fayda vardır.(şekil.3.)
II. Batırma yöntemi:
Söz konusu yöntemde öbürünün tam tersine şamandıra, yem ve kıstırmaların ağırlığını taşıyamaz durumda ve suya tam olarak batmış haldedir. Son kıstırmadan sonra kısa bir beden parcası ile yem dibe yatmış durumdadır. Balığın yemi kapıp, yem ve iskandili dipten kesmesi sonucu üzerindeki yük azalan şamandıra yüzer hale geçer ve balıkçı tarafından görülür. Bu yöntem için, su derinliğinin tam olarak bilinmesi gerekir. Yem ve balık ilişkisinin tüm detaylarını fark edebilmek için kıstırma ağırlıklarının iyi ayarlanmış ve şamandıranın en üst noktasının, derinlik iyi hesaplanarak, yüzeyden ancak 1-2cm. kadar batık olması gerekmektedir. Bu da ancak hareketli şamandıra ile yapılabilir.

HAREKETLİ ŞAMANDIRA:
Uzun mesafelere şamandırayı atarken bedenin kıstırmalar ile karışması veya beden çok uzun olduğu için atılmadaki zorluların aşılması için kullanılan bir yöntemdir. Her türlü şamandıralı avcılığa uygulanabilir.
Bu yöntem alt gözünden bedenin geçtiği şamandıranın, iki stopper vasıtası ile ileri-geri hareket edebilmesi esasına dayanmaktadır.
Kolay yoldan, stopperler (şekil.3. küçük çizim) bir parça tükenmez kalem iç tüpü ile, stropordan yapılabilir. Stopper olarak misinada düğüm de atılabilir. Ancak batırma yönteminde üstteki stopperin hareketli olmasında fayda vardır, bu sayede derinlik ayarı kolayca yapılabilir.
Kaliteli imalat şamandıralar üzerinde "F" (Floating= Yüzer) ve "S"(Sinking = Batar) harflerinin karşılarında min. ve max. ne kadar ağırlıklarda kıstırma kullanmamız gerektiği belirtilmiştir.
Genel olarak yüzer tip avlanmalarda şisman şamandıralar, batan tipte ise ince ve uzun şamandıralar kullanılmaktadır.


KURTÇUKLAR; SOLUCAN ve DİĞER BÖCEKLER:
Sazan balığının menüsünde her zaman (öz:İlkbaharda) bu tür yemlere yer vardır. Ancak bu tür yemlerin sunumundaki zorluk, yani bir oltanın ucunda bir solucan veya çekirge ve etrafında koca bir göl olarak düşünecek olursak, bu yeme istediğimiz gibi bir sazanın rastlama olasılığı çok düşüktür. Ancak küçük boy sazanların avlanmasında iyi bir yöntemdir.
Bu sırada yeri gelmişken
LÜTFEN GEREĞİNDEN UFAK BOY BALIKLARI ÖLDÜRMEYELİM, AMATÖR OLMANIN GEREĞİNİ YERİNE GETİRELİM.


PATATES:
Bana kalırsa Sazan avcılığında son zamanlarda baş vurduğumuz yüksek proteinli yemler bir yana bırakılacak olursa, patates en ideal yemdir diyebilirim. Patates olduğu gibi kullanılabilirliğinin yanısıra, püre ve un olarak da hamur tipi yemlerin bileşimine girer. Boyu büyük olduğundan, ki siz istediğiniz boyda ayarlayabilirsiniz, sadece büyük boy sazanlara hitap eder. Ağırlığı uygun olduğundan, uzak mesafelere rahatlıkla fırlatılabilir.
Patatesi bütün olarak (küre şeklinde) kullanabileceğiniz gibi dibi batak yerlerde dilim olarak kullanıp (şekil.4/3.) yüzey alanını arttırarak çamura gömülmesini engelleyebilirsiniz.

HAZIRLANIŞ TEKNİKLERİ



I. Bütün patates:
Haşlama: Avlanacak hedef balık boylarına göre patatesler seçilir (yaklaşık 3-5cm. yarıçaplı) kabukları elle sıyrılmayacak kadar az olarak haşlanır (haşlamada kriter, avuç içinde sıkarak ezebileceğiniz kıvamdır). Haşlanan patatesler, derin dondurucuya konup, taş gibi dondurulur. Bu dondurma işlemi patatesler çözüldüğünde onların daha da yumuşamasını sağlar. Yaklaşık 1-2 gün derin dondurucuda kalan patatesler çıkarılıp, iki kutuplarında kabuk kalacak şekilde ortaları soyulur ve içinde pekmez veya melas bulunan bir kavanoza konup saklanır. İğne tam ortasından (iki kabuklu kutup arası), beden tarafından bir çuvaldız vasıtası ile takılır ve iğne iyice patatese gömülür.
Kızartma: Avlanacak hedef balık boylarına göre patatesler seçilir (yaklaşık 3-5cm. yarıçaplı) soyulup bir kutupları düzlenir. Una bulanarak, kızgın yağda dış yüzlerinde kabuk oluşacak şekilde kızartılır. Sıcakken düzletilen kutuptan iğnenin içinden geçebileceği çapta bir tükenmez kalem iç tüpü geçirilir, tüpün içi bir kürdan vasıtası ile temizlenir ve fazlalıkları kesilir. Melasa veya pekmeze bulanarak muhafaza naylonuna sarlır ve buzdolabında saklanır. Av sırasında, beden, tükenmez kalem tüpünden geçirilip, iğne bir parça ekmek kabuğu takılarak patatese gömülür. Ekmek kabuğu fırlatış sırasında şoku absorbe edip, iğnenin patatesi kesmemesi içindir.(şekil.4/2)


II.Parates püresi:
Bir kg patates iyice haşlanır. Haşlanan patatesler iyice ezilir, bir tatlı kaşığı hardal, bir tatlı kaşığı zeytin ezmesi ile çok iyi karıştırılır. Karışıma bir paket hazır corba (tercihan sebze corbası) eklenir ve gevşek hamur kıvamına gelmesi için, un veye bayat-kuru ekmeklerden çekilerek elde edilen un ile karıştırılarak yoğurulur.
Ceviz büyüklüğünde topaklar yapılıp, strech film' e sarılarak (veya vakumlanarak) buzdolabında saklanır.
Kullanılacağı zaman, sağdaki resimde olduğu gibi, iğneye takılan bir parça kabuk ekmek üzerine uygulanır.
Bu, yumuşak hamurun fırlatma sırasında formunu kaybetmemesi içindir.
Dibe varan yemler, suyun da etkisi ile yavaş yavaş eriyerek suya dağılırlar ve uzak mesafelerde bile Sazanı tahrik ederek kendilerine çekerler.
Yemleme açısından, bir miktar yem dibine misina bağlanmış bir ilaç kutusu ile fırlatmak sureti ile, uzak mesafelerde çevre yemlenebilir.
Ayrıca püre için de "Püf noktası"nda belirtilen yöntem kullanılabilir.


HAMUR:
Sazan balığının hamurla avlanması, hamur hazırlaması bakımında oldukça büyük farklılıklar gösterir. Gerek ana madde olarak kullanılan un (mısır, pirinç, buğday vs.), gerek sulandırma (su, peynir suyu, yoğurt, çeşitli meyve suları vs.) gerekse katkı maddeleri (hazır çorba tozları, sucuk-salam, bakla içi-bezelye gibi hububat püreleri vs.) acısından tamamen sizin yaratıcılığınıza kalmıştır. Ben burada size benim son yıllarda favorim olan "yüksek protein içerikli yem" den bahsedeceğim.

YÜKSEK PROTEİN İÇERİKLİ YEM:
Bu hamurun hazırlanmasında baz olarak vucüt geliştiricilerin kullandıkları yüksek proteinli un şeklinde besinler kullanılmaktadır. Yaklaşık bir pakette 800-850gr bulunan bu un, ezilmiş bira mayası ile karıştırılarak, iki yumurta vasıtası ile sulandırılır ve hamur haline getirilir. Gevşekçe olan bu hamurdan, ceviz büyüklüğünde toplar oluşturulur ve kaba mısır ununa bulanarak, iyice kaynayan suya atılıp, dış yüzeyinde bir "kabuk" oluşuncaya kadar (1-1.5 dak.) kaynayan suda yüzdürülerek kaynatılır.


Burada dikkat edilmesi gereken nokta, hamurun içinin "cıvık" denecek kıvamda olması gerektiğidir.
Kaynatılan toplar, strech-film'e sarılarak buzdolabında saklanır.
Omnivor olan Sazan, özellikle yemin bol bulunduğu yerler veya dönemlerde, oldukça seçicidir. Bu dönemlerde, ortamda bol miktarda yem bulunduğundan, tercihini daima "protein ağırlıklı besinlerden" yana kullanır. Özellikle çürümenin (eutrofikasyon) olduğu yerlerde, bitkisel besinin bol miktarda bulunmasına ramen, ortamda protein içeriğinin az bulunması da, Sazan balığını bu yeme yönelten en önemli etkendir.
PÜF NOKTASI:
Ben, ceviz büyüklüğünde hazır topları ortalarından tükenmez kalem tüpü geçirip, sonra strech-film'e sararak, derin dondurucuya kuyup, ava giderken bir termos kap içersinde yanımda ***ürüyorum. Bu şekilde, ideal sertlik ve ağırlığa sahip topları fırlatmak çok kolay oluyor. Top dipte yerini aldıktan kısa bir süre sonra, formu bozulmadan, eriyerek yumuşak kıvamına kavuşuyor.

Sazan balığı cüsseli ve oldukça sert bir balıktır, oltaya yakalandığı zaman ciddi bir direnç gösterir. Bu sebeple Sazan avında sağlam saplı, geniş ağızlı ve uzun torlu bir kepçe sandala veya kıyıya kadar çekilen sazanın sudan kesilmesinde büyük yararı vardır.